هم‌زمان با چهارمین سالروز بازگشت طالبان به قدرت (۱۵ اگست ۲۰۲۱)، دیدبان حقوق بشر در گزارشی تازه هشدار داده است که سرکوب نظام‌مند در افغانستان ابعاد بی‌سابقه‌ای یافته است. این نهاد با اشاره به محدودیت‌های شدید بر زنان و دختران، سرکوب رسانه‌ها و بازداشت مخالفان، وضعیت جاری را یکی از بدترین بحران‌های انسانی جهان خوانده است.
فرشته عباسی، پژوهشگر ارشد دیدبان حقوق بشر، سالگرد تسلط طالبان را «یادآور شدت جنایات این گروه، به‌ویژه علیه زنان و دختران» دانسته و خواستار اقدام فوری جامعه جهانی برای پاسخگو کردن رهبری طالبان شده است. وی هشدار داده است که هیچ کشوری نباید هیچ شهروند افغان را به اجبار بازگرداند.
در این گزارش آمده است که طالبان با اجرای سخت‌گیرانه قوانین «امر به معروف و نهی از منکر»، حمله به محل‌های کار، ایجاد ایست‌های بازرسی و الزام محرم مرد برای زنان، زندگی روزمره و دسترسی آنان به خدمات بهداشتی و کمک‌های بشری را مختل کرده‌اند. زنان همچنان از آموزش بالاتر از صنف ششم، دانشگاه و اشتغال محروم‌اند.
هم‌زمان، بازداشت‌های خودسرانه به بهانه‌هایی چون پخش موسیقی، حجاب «نامناسب» یا اختلاط زنان و مردان در محل کار افزایش یافته است. رسانه‌ها نیز تحت سانسور شدید قرار دارند و خبرنگاران برای جلوگیری از انتقام‌جویی، به خودسانسوری روی آورده‌اند.
گزارش همچنین به بازگشت اجباری ۱.۹ میلیون مهاجر افغان از ایران و پاکستان و اخراج اخیر ۸۱ پناهجوی افغان از آلمان اشاره کرده و این اقدامات را بخشی از «سرکوب مهاجران» دانسته است. طبق گزارش، بسیاری از این افراد سال‌ها در خارج از افغانستان زندگی کرده‌اند و اکنون با خطر آزار، بی‌سرپناهی و محرومیت روبه‌رو هستند.
از سوی دیگر، قطع یا کاهش کمک‌های بین‌المللی—به‌ویژه کمک‌های امریکا که تا ژانویه ۲۰۲۵، ۴۰٪ کمک‌های بشردوستانه افغانستان را تشکیل می‌داد—منجر به تعطیلی صدها مرکز درمانی، تشدید سوءتغذیه کودکان، و تهدید جدی برای برنامه‌های آموزشی دختران شده است. سازمان ملل گزارش داده که بیش از ۲۳ میلیون نفر در افغانستان به کمک‌های غذایی نیاز دارند.
دیدبان حقوق بشر با انتقاد از سکوت و بی‌عملی جامعه جهانی در چهار سال گذشته، از شورای حقوق بشر سازمان ملل خواسته است تا در سپتامبر سال جاری، سازوکار پاسخگویی مستقل بین‌المللی برای مستندسازی و پیگیری جنایات طالبان ایجاد کند. همچنین از اتحادیه اروپا خواسته شده که حمایت از این سازوکار را در قطعنامه سالانه خود بگنجاند.
