چهار سال از بازگشت طالبان به قدرت در ۱۵ آگست ۲۰۲۱ می‌گذرد و افغانستان برای میلیون‌ها زن و دختر، به زندانی بی‌پنجره بدل شده است. دستاوردهایی که در دو دهه پیشین با تلاش‌های فراوان در حوزه آموزش، کار و مشارکت سیاسی به‌دست آمده بود، یک‌باره زیر سایه فرمان‌های هبت‌الله و ساختار سخت‌گیرانه طالبان فرو ریخت.
دختران جوان در کابل می‌گویند که هر روزشان زیر این حاکمیت، به کابوسی بی‌پایان شباهت دارد؛ هر فرمان تازه، تکه‌ای از امید و هویت‌شان را می‌رباید و زندگی را تنگ‌تر می‌کند. آنان باور دارند که طالبان با ایجاد نظامی بر اساس حذف و انکار زنان، افغانستان را به زندانی بزرگ برای همه کسانی که با ایدئولوژی این گروه همراه نیستند، بدل کرده‌اند.
از نخستین روزهای بازگشت طالبان، فرمان‌های شفاهی و کتبی یکی پس از دیگری صادر شد؛ فرمان‌هایی که حقوق اساسی شهروندان، به‌ویژه زنان، را هدف گرفت. بسته‌شدن مکاتب دخترانه در ۲۴ اسد ۱۴۰۰، نخستین ضربه بزرگ بود که میلیون‌ها دختر را از آموزش محروم کرد و راه آینده را بر آنان بست. زرمینه، یکی از همین دختران، می‌گوید که با این ممنوعیت، نه تنها درس، بلکه اعتماد به نفس و آرزوهایش هم به پایان رسید.
در ماه‌ها و سال‌های بعد، فهرست محدودیت‌ها طولانی‌تر شد: برکناری زنان از سمت‌های دولتی، انحلال وزارت امور زنان، بستن پارک‌ها و حمام‌های زنانه، تعطیلی خانه‌های امن، ممنوعیت سفر بدون محرم، و محرومیت از بورسیه‌های تحصیلی خارج از کشور. ستاره، دادستان پیشین، روایت می‌کند که پس از برکناری اجباری، همکارانش از نظر اقتصادی، روانی و امنیتی به شدت آسیب دیدند و حتی یافتن کارهای ساده نیز برایشان دشوار شد.
ممنوعیت انتخاب رشته در کانکور، بستن دروازه دانشگاه‌ها به روی دختران، ممنوعیت رانندگی، اجباری‌شدن پوشش نقاب، و محدودیت‌های سخت‌گیرانه در حضور رسانه‌ای، همگی بخشی از زنجیره فرمان‌هایی بودند که فضای زندگی اجتماعی زنان را خفه‌تر کردند. حسنا و سکینه، دو دانشجوی نزدیک به فراغت، با بسته‌شدن دانشگاه‌ها آرزوهای شغلی و تحصیلی‌شان را بر باد رفته دیدند.
در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳، محدودیت‌ها حتی به عرصه‌های خصوصی و بهداشتی کشیده شد: بستن آرایشگاه‌های زنانه، مسدودکردن دروازه انستیتوت‌های علوم صحی، و دستور برای تغییر یا بستن پنجره‌هایی که به فضای داخلی خانه‌های زنان باز می‌شود. هم‌زمان، کاهش حقوق کارمندان زن، تصویب قوانین سخت‌گیرانه مذهبی، و حتی عورت دانستن صدا و صورت زنان، فشارها را به اوج رساند.
فعالان حقوق زن هشدار می‌دهند که این سیاست‌ها نه‌تنها آموزش و اشتغال، بلکه حس ارزشمندی و هویت اجتماعی زنان را نابود کرده است. سحر تاجیک از بنیاد آزادی اندیشه زنان می‌گوید که پیامد این وضعیت، فقر، ناامیدی، و انزوای گسترده در میان زنان افغان است.
گزارش‌های متعدد سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری نشان می‌دهد که این اقدامات طالبان، مصداق روشن جنایت علیه بشریت و آپارتاید جنسیتی است. در نهایت، دادگاه کیفری بین‌المللی در ۱۷ سرطان سال جاری، حکم بازداشت هبت‌الله آخوندزاده و عبدالحکیم حقانی را به اتهام ارتکاب چنین جنایاتی صادر کرد.
